D vitamininin çoğu diğer vitaminlerden tamamen farklı olduğunu öğrenmek sizi şaşırtabilir.
D vitamini aslında bir çeşit hormondur, cilt güneşe maruz kaldığında kolesterolden meydana gelen steroid hormondur.
Bundan dolayı D vitamini aynı zamanda ‘‘güneş vitamini’’ olarak da adlandırılır.
Günümüzde insanların bir kısmı çeşitli nedenlerden dolayı güneşte kalamadıklarından dolayı, D vitaminini günlük besinlerden veya takviyelerden elde etmektedirler.
D vitamini sağlıklı yaşam için hayati önem taşır.
Dünyanın farklı ülkelerinde yapılan araştırmalar insanlarda D vitamini eksikliği olduğu göstermektedir.
D vitamini eksikliği ABD, Kanada ve Avrupa’da %40 civarında iken, ülkemizde sıcak yaz mevsim ve deniz, plajlara rağmen %70 olması şaşırtıcıdır.
Bu makalede D vitamini hakkında bilmeniz gereken her şeyi açıklamaya çalışacağız.
Yazı İçeriği
D vitamini nedir?
D vitamini, diğer vitaminler A,D,E ve K vitaminleri gibi yağda çözünür ve depolanabilir vitaminler arasındadır.
Gıdalarda bulunan iki çeşidi vardır;
D3 vitamini (kolkalsiferol): Deniz ürünü olan yağlı balıklar ve yumurta sarısında bulunur.
Vitamin D2 (ergokalsiferol): Sadece bazı mantar çeşitlerinde bulunur.
Bu iki D vitamini türü arasında en dikkat çekicisi şüphesiz D3 dür, çünkü D3 vitamini, kandaki D vitamini oranını arttırma konusunda D2 vitamininden çok daha etkilidir.
Başlık Özeti: D vitamini vücutta uzun süre depolanabilen ve yağda çözünen vitaminlerdendir. İki çeşidi vardır ve kandaki D vitamini diğerine göre çok daha fazla arttırdığı için D3 vitamini oldukça önemlidir.
D Vitamini Vücutta Ne İşe Yarar, Neler Yapar?
D vitamini başlangıç aşamasında her hangi bir faydası yoktur.
Vücuda faydalı olması için iki aşamadan geçerek aktif olmalıdır.
İlk olarak, karaciğerde kalsidiol veya 25 (OH) D’ye dönüştürülür. Buna vücutta vitamin deposu şekli de denilebilir.
İkinci aşamada, genellikle böbreklerde kalsitriol veya 1,25 (OH) 2D’ye dönüştürülür. Bu vitamin D’nin aktif steroid hormonuna dönüştüğü forumdur.
Kalsitriol, hücrelerin çekirdeğine girerek vücudun etrafında dolaşır.
Vücutta hemen her hücrede bulunan bir vitamin D reseptörü (VDR) adı verilen bir reseptör ile etkileşime girer.
D vitamininin aktif formu reseptöre bağlandığında genleri açar veya kapatır, böylece hücrelerde olması gereken değişiklikler meydana gelir.
Bu, diğer çoğu steroid hormonunun işleyişi ile benzerdir.
D vitamininin başta kemik sağlığı olmak üzere hücrelere inanılmaz katkısı oldu bilinir, örnek verecek olursak bağırsak hücrelerine fosfor ve kalsiyum emdirmesi için sinyaller verdirir.
Fakat, son zamanlarda D vitamini üzerine yapılan bilimsel araştırmalar, başta kanser olmak üzere, koah, astım, bronşit gibi hastalıklara faydalı olduğunu ortaya koydular.
Bunun yanında metabolizmayı hızlandıran ve vücudun savunma sistemini güçlendiren D vitamini, nezle, grip gibi enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riskini azalttığı tespit edildi.
Haliyle, D vitamini eksikliği olan insanlar kalsitriyol (steroid hormon formu) bakımından yoksun olacaklardır, böylece kişi sağlığı için kritik önem taşıyan ve hastalıkların engellenmesini sağlayan hormon olmadığından dolayı kişi daha sık hastalanacaktır.
Başlık Özeti: D vitamini vücutta savunma sistemi güçlendiren ve bünyeyi başta kanser olmak üzere birçok hastalıktan koruyan kritik hormon görevi görmektedir. Bunun yanında hücrelerle etkileşime geçerek yapmaları gereken görevleri hakkında sinyaller verir.
D Vitamini Almanın En İyi Yöntemi Güneş Işığıdır
D vitamini, güneşe maruz kaldığında derideki kolesterolden üretilir, yani, tek başına üretilmesi bunun dışında ancak bazı gıdaların alımıyla mümkündür.
Güneş’ten gelen ultraviyole B (UVB) ışınları yukarıda bahsettiğimiz reaksiyonun oluşması için gerekli enerjiyi sağlar.
Eğer güneşin bol olduğu bir yerde yaşıyorsanız düzenli şekilde güneşe çıkarak ihtiyacınız olan D vitaminini alabilirsiniz.
Güneşlenirken vücudunuzun büyük bir bölümünü açmayı unutmamalısınız.
Eğer sadece yüzünüzü ve ellerinizi güneşlendiriyorsanız daha az D vitamini almış olacaksınız.
Bunun yanında direkt güneş ışınlarının deriye temas etmesini sağlamalısınız. Eğer arada cam var ise daha az D vitamini almış olacaksınız.
D vitamini eksikliği cilt kanserine yakalanma riskini arttırmaktadır.
Cilt kanserleri hastalarının güneş altında kalmaları sakıncalıdır. Bunu yapmadan önce doktorlarıyla görüşmeleri tavsiye edilir.
D vitaminini güneşlenerek almaya kadar verdiyseniz, derinin yanmamasına dikkat etmelisiniz.
Güneş ışınları D vitamini üretimini arttırır ve sağlıklıdır lakin erken yaşlanmaya ve cilt kanserine neden olduğunu unutmayın. Bundan dolayı uzun süre cildinizi güneş ışınlarına maruz bırakmayın.
Eğer uzun süre güneş altında kalmayı planlıyorsanız önce 10-15 dakika kaldıktan sonra 1 saat aralar verin. Böylece cildinizi güneş ışınlarına hazırlayın.
D vitamini vücuda uzun bir süre, haftalar ya da aylarca depolanır, bu nedenle kan seviyenizi yeterli tutmak için yalnızca zaman zaman güneşin olması gerekebilir.
Yaz aylarının güneşli günlerinde, vücudunuzu güneşlendirerek D vitamini ihtiyacını giderebilirsiniz. Fakat kış aylarında bunun ancak D vitamini içeren gıdalar alarak başarabilirsiniz.
Başlık Özeti: Güneşlenmek D vitamini almanın en iyi yöntemidir, fakat güneş kremi kullanmak bunu engeller. Yılın büyük bir bölümünde güneşlenme imkanı olmadığı için D vimani ihtiyacını ancak gıdalardan elde edebilirsiniz.
D Vitamini İçeren Gıdalar Çok Azdır
D vitamini daha çok yağlı balıklarda ve deniz ürünlerinde bulunur.
Bunun yanında son zamanlarda özellikle çocuk ve yaşlılar için bazı gıdalar D vitamini ile zenginleştirilmektedir
D vitamini almanın en iyi yönteminin güneşlenmek, güneş altında kalmak olduğunu söylemiştik.
Ama yılın büyük bir kısmında güneş göremediğimiz ve modern dünyada toplumlar birçok nedenden dolayı vakitlerini genelde içerde geçirdikleri için D vitamini alımı konusunda güneşten faydalanamıyorlar.
Bu durumda ancak gıdalardan D vitamini alma alternatifi geriye kalıyor.
Daha önce yayınladığımız makalede hangi gıdalarda D vitamini bulunduğunu anlatmıştık.
Buradan detaylı araştırmamızı inceleyebilesiniz.
Bununla birlikte, somon, uskumru, kılıç balığı, alabalık, ton balığı ve sardalye gibi yağlı balıklar D vitamini deposu olduğunu hatırlatalım.
Ayrıca günde tek bir kaşık morina balık karaciğer yağı ile vücudunuzdaki D vitamini seviyesini ciddi oranda arttırabileceğinizi söyleyebiliriz.
Ek olarak, bazı süt ürünleri ve mantar türlerini D vitamini alımı için tüketebilirsiniz.
Başlık Özeti: Yıl içinde fazla güneş alamadığımızdan dolayı D vitamini ihtiyacını gıdalardan temin edebiliriz. Bunun için balık, süt ve mantar tüketmenizi önerebiliriz.
D Vitamini Eksikliği Ciddi Bir Sorundur
D vitamini eksikliği en sık görülen eksiklerden birisidir ve D vitamini eksikliği başta, halsizlik, yorgunluk olmak üzere pek çok hastalığa davetiye çıkartır.
Bazı insanlar genetik olarak bazıları ise coğrafi olarak risk altındadır, örneğin koyu tenli insanlar açık tenli insanlara göre daha fazla risk altındadır.
Bunun yanında güneşin az olduğu coğrafyada yaşayan insanlar güneşli sıcak coğrafya’da yaşayan insanlardan daha fazla risk altındadır.
Yaşlı insanlar gençlere göre daha büyük risk altındadırlar.
Bunun yanında bazı hastalıklarla mücadele eden insanlarda D vitamini eksikliği daha fazladır. Örneğin kalp hastalarının % 96’ında D vitamini eksikliği görülür.
Maalesef D vitamini eksikliği kendisini hissettirmez ve ancak ciddi şekilde sağlığa zarar vermeye başladığında, ancak bazı test ve analizlerden sonra belirlenir.
D vitamini eksikliği en çok bilinen belirtisi, gelişmekte olan ülkelerde çocuklarda yaygındır raşitizm denilen kemik hastalığıdır.
Ancak günümüzde bunun farkına varan sağlık uzmanları D vitamini eksikliğinden kaynaklanan başta raşinizim olmak üzere diğer hastalıkların önüne geçmek için gıdalara D vitamini takviyeleri yapmaya başladılar.
D vitamini eksikliği aynı zamanda osteoporoz ile bağlantılı düşük mineral yoğunluğu ve yaşlılarda düşme sonucu kolay kemik kırılmalarına neden olur.
Şimdiye kadar yapılan çalışmalar aynı zamanda D vitamini eksikliği olan kişilerde, kalp hastalığı diyabet, kanser gibi ciddi hastalıklara neden olabileceği ortaya konuldu.
D vitamini eksikliği aynı zamanda ölümcül diğer hastalıklara neden olabileceği artık bilinen bir gerçektir.
Başlık Özeti: D vitamini eksikliği çocuklarda raşinizim, yetişkinlerde diyabet, kanser başta olmak üzere pek çok ciddi sağlık sorunlarına enden olabilir.
D Vitaminin Sağlığa Faydaları
D vitamini üzerine son yıllarda yapılan araştırmalar, pek çok faydasını ortaya koymuştur.
İşte D vitaminin faydaları.
Osteoporoz ve düşme kırıkları: D vitamininin sağlı seviyelerde olması osteoporozu önler, yaşlılarda düşme sonucu kırılmalara engel olabilir (1).
Enerji: D vitamini takviyesi genel anlamda bünyede enerjiyi arttırır ve güçlendirir (2).
Kanser: D vitamini kanseri önlemeye yardımcı olabilir. Bir çalışmada, kalsiyum ile birlikte, günde 1100 IU, d vitamini alımı kanseri % 60 oranında engellediği tespit edildi (3).
Depresyon: Klinik çalışmaları depresyon sorunu yaşayan kişilerde D vitamini eksikliği olduğunu ortaya koymuştur (4).
Tip 1 diyabet: Bebekler üzerinde yapılan bir çalışmada günde 2000 IU vitamin D alımının tarafından tip 1 diyabet riskini % 78 azalttığı belirlendi (5).
Ölüm Vakaları: Bazı bilimsel çalışmalar, D vitamini seviyesinin kanda sürekli sağlıklı düzeylerde olmasının ölümcül hastalıklara yakalanma riskini azalttığı ve bu kişilerin daha uzun yaşadığını ortaya koydu (6).
Burada sıraladıklarımız aslında sadece bir kaçı.
Düşük D vitamini seviyesinin pek çok hastalıkla ilişkisi olduğu düşünülmektedir.
Bu konuyla ilgili olarak bilimsel araştırmalar devam etmektedir. Yeni araştırmalar D vitaminin sağlığa faydaları hakkında daha spesifik doneler ortaya koyacaktır.
Başlık Özeti: D vitamini takviyesi başta kanser olmak üzere, kemik, ruh, sinir, otoimmün hastalıklarla bağlantılı sayısız hastalıklara yakalanma riskini azaltır.
D Vitamini Ne Kadar Alınmalı?
D vitamini alımı yapmadan önce kan ölçümü yapılarak eksik olup olmadığını belirlemelisiniz ve mümkünse alımı bir uzman kontrolünde yapmalısınız.
Bazı araştırmalar 25 (OH) veya 12 ng altında olan D vitamini düzeyinin yeterli olmadığını belirtiler.
D vitamini için RDA oranı aşağıdaki gibidir:
- 400 IU (10 mcg): 0-12 Bebeklerde.
- 600 IU (15 mcg): 1-70 Çocuk ve yetişkinler için
- 800 IU (20 mcg): Yaşlı ve hamile anne adayları için.
D vitamini eksikliği için resmi minimum nokta12 ng / ml olmasına rağmen, birçok sağlık uzmanı 30 ng / ml ve üstünün kemik hastalıklarını engelleme noktasında minimum seviye olduğunu belirtirler.
Institute of Medicine göre sağlıklı, üst sınır 4.000 IU veya 100 mikro gram (7) ‘dir.
Sağlık uzmanlarını çoğu yukarıda belirtilen minimum seviyenin çok üzerinde D vitamini seviyesinin Zaralı olmadığı konusunda hem fikirdirler.
Sadece vitamin D3, değil D2 aldığınızdan emin olun.
Vitamin D3 kapsülleri eczanelerden alınabilir, fakat alım miktarı hakkında mutlaka emin olun.
A, K2 ve Magnezyum alımı da önemlidir
Unutmamalısınız ki, besinler genellikle tek başına işe yaramaz.
Birbirleri arasında yakın ilişki olduğu için birinin alımı diğerine ihtiyaç doğurabilir.
Bazı araştırmacılar, yağda çözünür vitamin olan D vitamini ile birlikte A, K2 vitamini alınmasını önermektedirler (8).
K2 vitamini, yağda çözünen ama insanlar tarafından yeterince alınmayan diğer önemli vitaminler arasındadır (9).
Magnezyum alımı D vitaminin fonksiyonlarını yerine getirmesi için önemlidir (10).
D Vitamini Fazla Alınırsa Ne Olur?
Aslında D vitamini doz aşımı kolay olacak bir şey değildir.
D vitamini toksisitesi uzun süre çok aşırı miktarda alımlarda meydana gelebilir (11).
Bu yazımızda D vitamini hakkında bilinmesi gerekenleri sıraladık.
D vitamini ile ilgili diğer konuları buradan inceleyebilirsiniz.
Dr. Aydın Yılmaz Dahiliye doktoru olarak görev yapmaktadır. 2015 yılından itibaren Sağlıkfit ekibine katılarak hastalıkları tedavi yöntemleri konusunda yüzlerce makale ele almıştır.
Henüz yorum yazılmamış.