Domates Solanaceae ailesine ait domates bitkisinin bilimsel adıyla Solanum lycopersicum’un yenilebilir meyvesine verilen isimdir. Solanaceae ailesine ait bu tür orta ve güney
Amerika kökenli olup isminin İngilizcedeki anlamı aztek dilinden İspanyolcaya oradan da İngilizceye geçmiştir. Çeşitli domates türleri ılıman iklime sahip bölgelerde dünya çapında üretim görmektedir.
Domateslerin genellikle seralarda üretildiği düşünüldüğünde ise yıl boyu soğuk bölgelerde dahi üretimi görülebilmektedir.
Domates bitkisi ortalama 1-3 metreye kadar uzayabilir ve genellikle bulunduğu zemin üzerine ve çevresindeki diğer bitkilerin üzerine yayılır.
Yerli hayatında çok yıllık olarak yaşayan domates bitkisi ılıman iklimlerde yıllık olarak yetiştirilmekte olup meyvesi olan domates ortalama 100 gram ağırlığa ulaşabilmektedir (1).
Domatesin Sağlığa Faydaları
Domatesin Sağlığa Faydaları
Domatesin sağlığımıza sağladığı faydalar içerdiği yüksek miktardaki A, C ve K vitaminlerden kaynaklandığı gibi içerdiği diğer organik besin maddelerinden folat, B6 vitamini ve tiyaminin de bu faydalardan sorumlu olduğu söylenebilir.
Aynı zamanda domates iyi bir potasyum, magnezyum, fosfor, bakır ve manganez kaynağıdır.
Ayrıca domates içerisinde diyet lifleri ve likopen gibi birtakım organik bileşimler de bulunmaktadır ve bu bileşimlerinde domatesin sağlığa faydalarına katkıda bulunmaktadır. Şimdi domatesin sağlımıza faydalarını yakından inceleyelim (2).
Yüksek Miktarlarda Anti Oksidanlar İçerir
Domates içerdiği likopen gibi anti oksidanlar sayesinde vücudumuzda kansere sebebiyet verebilecek serbest radikalleri vücuttan arındırma konusunda oldukça etkilidir.
Bu yarar ketçap gibi ısıl işlem görmüş domates ürünlerinden de elde edilebilir.
Domates içerisinde bulunan likopen kansere karşı vücudu savunur ve yapılan çalışmalarda prostat, rahim, mide ve daha birçok kansere karşı etkili olduğunu göstermiştir.
Ayrıca Harvard’da yapılan bir çalışmada likopenin göğüs ve ağız kanserine karşı da etkili olduğu ortaya konmuştur (3).
Vitamin ve Mineraller Açısından Zengin Kaynaklara Sahiptir
Günlük yenilen bir adet domates günlük C vitamini gereksiniminizin yaklaşık %40’ını sağlayabilir.
C vitamini aynı zamanda kansere neden olan ve vücuda büyük zararları bulunan serbest radikalleri nötralize eden bir çeşit anti oksidandır. Aynı zamanda domates bol miktarda A vitamini, potasyum ve demir içermektedir.
Potasyum ve sinir sisteminin temel bir elemanıdır ve sinir sağlığının korunmasında önemli bir rol oynarken demir kan sağlığının korunmasında yani kan hücrelerinin korunmasında görev alır.
Kan pıhtılaşması ve bu sayede kanama durdurma özelliğiyle K vitamini de domates içerisinde bol miktarda bulunmaktadır (4).
Kolesterolü Dengeler ve Kalbinizi Korur
Domates Kolesterolü Dengeler
Domatesin içerdiği likopen bileşimi serum lipid oksidasyonunu önleyerek kardiyovasküler hastalıklara karşı vücudunuzu korur.
Düzenli olarak domates tüketiminin kandaki kötü kolesterolün ve trigliseritin oranlarını düşürdüğü kanıtlanmıştır. Domatesin kandaki miktarını düşürdüğü bu trigliseritler kardiyobasküler hastalıkların yani kalp hastalıklarının başlıca suçlılarındandır öyle ki kan damarlarındaki yağların çökelmesine ve damarların tıkanmasına yol açarak kalp krizlerine ve daha birçok kalp hastalığına yol açabilir.
Sigaranın Zararlarını En Aza İndirger
Domatesin içerdiği iki ana bileşim olan kumarik asit ve klorojenik asit vücutta üretilen ve aynı zamanda sigaranın da içerisinde bulunan nirosaminlere karşı vücudu savunmaktadır.
Yapılan çalışmalarda ise domatesin bulundurduğu yüksek miktardaki A vitamininin kanserojen maddelerin vücudunuzdaki etkilerini azalttığını ve böylece sizi çeşitli kanserler yanı sıra özellikle akciğer kanserine karşı koruduğu tespit edilmiştir (5).
Gözleriniz İçin Yararlıdır
Domates içerisinde bulundurduğu A vitamini sayesinde gözlerinizin görme yeteneğini korumakla birlikte gece körlüğünü ve maküler dejenerasyonu önlediği de bilinen faydaları arasındadır.
A vitamini güçlü bir anti oksidan olma özelliği yanı sıra beta karoten gibi öncülleri ile üretilebilen bir vitamindir.
Gözlerde meydana gelebilecek sağlık problemlerinin, görme bozukluklarının ve hastalıkların temel sebebinin vücutta bulunan serbest radikaller olduğu ve A vitamininin de bir anti oksidan olduğu düşünüldüğünde A vitaminin göze ne kadar faydalı olduğunu anlayabiliriz.
Sindirim Sisteminize Yardımcıdır
Sindirim Sisteminize Yardımcıdır
Domates kabızlığı, hazımsızlığı ve ishali önleyerek sindirim sisteminizi sağlıklı tutmaktadır. Aynı zamanda sarılığı önleyen domates vücutta bulunan zehirli maddeleri vücuttan etkili bir şekilde uzaklaştırmaktadır.
Ayrıca domatesler yüksek lif değerlerine sahiptir öyle ki lifler dışkınızın bir arada toplanmasına yardımcı olur ve böylece kabızlığın vücudunuzda yaratacağı semptomların etkisini azaltır.
Sağlıklı bir miktarda alınan lifler aynı zamanda bağırsak kaslarının peristaltik hareketinin uyarılmasına yardımcı olur ve enzimlerin ve mide öz suyunun salınımını uyarır.
Domatesin bu etkileri bağırsak hareketlerinizi düzdenler ve böylece sindirim sağlığınızı korur ve geliştirir dolayısıyla kolorektal kanser gibi bağırsak hastalarından sizi korur (6).
Hiper Tansiyonu Azaltır
Düzenli olarak günlük bir adet domates tüketimi yüksek tansiyon olarak da bilinen hiper tansiyonun gelişme riskini azaltır. Domatesin bu faydası kısmen içerdiği potasyumdan kaynaklanmaktadır.
Potasyum vücutta bir vazodilatatör olarak görev alır öyle ki kan damarlarının ve arterlerin gerginliğini azaltır genişliklerini artırır ve böylece dolaşımı hızlandırıp rahatlatarak kalpteki stresi ve hiper tansiyonu azaltır.
Diyabete Karşı Etkilidir
Amerikan bir dernek tarafından yapılan bir çalışmada günlük düzenli domates tüketen 2. Tip diyabet hastalarında domatesin oksidatif stresin azalmasını sağladığı tespit edilmiştir (7).
Cildiniz İçin Faydalıdır
Domates dişlerinizin, kemiklerinizin, saçlarınızın ve cildinizin sağlıklı kalmasında ve korunmasında faydalıdır. Domates suyunun topikal uygulanması güneş yanıklarının bile tedavisinde kullanılmaktadır.
Günlük domates tüketimi cildi güneşin zararlı ışınlarından biri olan UV ışınlarının zararlarından korur ve aynı zamanda cildin genç kalmasını, canlı görünmesini sağlar öyle ki domatesin yaşlanma karşıtı ürünlerin içeriklerinden biri olduğunu sık sık görebilirsiniz.
İdrar Yolu Enfeksiyonlarından Korur
Domates tüketimi saydığımız bütün bu faydaların yanı sıra idrar yolu enfeksiyonlarını engeller ve bununla birlikte mesane kanserinin oluşmasını da önler.
Bunun nedeni domatesin idrar çıkışını uyaran su içeriklerince zengin olmasıdır ve bu sebeple domates başka bir söyleyişle diüretik özelliklere sahiptir.
Diüretik özelliklere sahip olduğundan dolayı vücuttan zehirli maddelerin arındırılmasında yardımcı olduğu gibi fazla su, tuz, yağ ve ürik asit gibi maddelerin de vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar (8).
Domatesin Yan Etkileri – Zararları
Domatesler genelde yemek olarak kullanıldığında güvenlidirler ancak bazı insanların günlük diyetlerinde bazı sorunlara yol açabilirler.
Domates asit oranı yüksek bir meyvedir ve bu özelliğiyle reflü hastalığına sahip insanlarda mide ekşimesine neden olabilir.
Domates yemeye hazmı olmayan kişilerde ise yüksek miktarlarda domates sindirimi sindirim sisteminde güçlüklere neden olabildiği gibi vücudunuza fazla sodyum yüklemesi yapar öyle ki fazla sodyum vücudunuz için zararlara yol açabilir.
Domatesi kolay hazmedemeyen insanlarda az miktarda veya yüksek miktarlarda domates tüketimi mide ağrılarına veya sindirim sisteminde gaz oluşumuna neden olabilir.
Domates hazımsızlığının belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve az tüketildiği durumlarda hazımsızlık ortaya çıkmayabilir.
Çeşitli biber hazımsızlıklarına maruz kalıyorsanız siz de domates hazımsızlığına sahip olabilirsiniz.(9)
Konservelenmiş domatesler genellikle sodyum açısından yüksek kaynaklara sahiptir. 1 fincan dolusu taze domates 564 mg domates içerirken bunun 9 mg’ını sodyum içermektedir.
Sodyum açısından yüksek bir diyet osteoporoz ve kardiyovasküler problemlerin oluşma riskini artırmaktadır bununla ilgili olarak
Domatesin günlük alım limitlerinden bahsedilecek olunursa normal bir yetişkinde üst limit 2300 mg iken kalp hastalıklarıyla ilgili bir geçmişi bulunan yetişkinlerin üst limiti 1500 mg’dır (10).
Amerikalı insanların diyetlerine bakıldığında yüksek miktarda konservelenmiş domates görülmektedir bu yüzden de vücutlarında bulundurdukları sodyum miktarı bir hayli yüksektir.
Dr. Aydın Yılmaz Dahiliye doktoru olarak görev yapmaktadır. 2015 yılından itibaren Sağlıkfit ekibine katılarak hastalıkları tedavi yöntemleri konusunda yüzlerce makale ele almıştır.
Henüz yorum yazılmamış.