Latinceden genel tıbbi adı ‘‘tussis’’. Öksürük, salgı, akıntı, tahriş edici enfeksiyon, yabancı partiküller ve mikroplardan solunum yollarını temizlemek için ani ve sık tekrarlayan reflekse denir. Öksürük refleksi üç aşamadan oluşur. İnhalasyon, kapalı glottis/nefes borusuna karşı ve kapalı nefes borusunu açmak için akciğerden gelen farklı ses eşliğinde. Öksürük isteyerek ve istem dışı olabilir.
Sık ve kesintisiz öksürük genelde bir hastalığa işarettir. Virüs ve bakteriler hastalığın yayılmasına ve öksürüğün meydana gelmesini tetikleyen temel faktörlerdir. Çoğu zaman düzensiz/kesintili öksürük solunum yolu enfeksiyonu, boğulma hissi yanında sigara, hava kirliliği, astım, boğmaca, kronik bronşit, akciğer hastalıkları, kalp yetmezliği, ace inhibitörleri/tansiyon düşürücü ilaçlar neden olabilmektedir.
Tedavi nedene odaklanmalıdır.Örneğin, sigarayı bırakmak, inhibitörleri/tansiyon düşürücü ilaçları azaltmak veya tamamen terk etmek. Kodein, sinecod veya dekstrometorfan gibi öksürük gidericiler sıklıkla tercih edilir, ancak çok az etkisi ve sadece basit durumlarda etkili olduğu düşünülmektedir. Diğer tedavi seçenekler; hava yolu inflamasyonu hedeflenebilir veya mukus ekspektorasyonuna desteklenebilir.Doğasında koruyucu refleks olduğundan dolayı, öksürüğü bastırmaya çalışmak sorunu arttırır.
Öksürüğü Sınıflandırma
Öksürük, süresi, karakteri, şiddeti ve zamanlaması ile sınıflandırılabilir. Eğer ani başlangıçla birlikte üç sekiz haftadır devam ediyorsa akut, subakut, sekiz haftadan daha fazla ise kronik olabilir. Öksürük kuru ve balgamlı olabilmektedir. Zamanlama ise sadece gündüz öksürme, gece daha fazla öksürmek, gece ve gündüz devam eden öksürük tipleri şeklinde belirlenir.
Yetişkinlerde öksürüğün sınıflandırılması belki tanı koymada faydalı olmayabilir ancak çocuklarda yardımcı olabilir. Çocuklarda buna yardımcı olarak kuru veya balgamlı olması da teşhis konusunda yardımcı olabilir.
Ayırıcı Tanı: Çocuklarda öksürüğün altında yatan neden fizyolojik reflekse bağlı olabilir. Sağlıklı çocukların günde on kere öksürmesi normaldir. Çocuklarda en yaygın nedeni akut veya viral solunum yolu enfeksiyonlarıdır. 8 haftadan daha uzun öksürükler genelde yetişkinlerde görülür ve nedenlerinin %90 akıntı, sigara, astım, bronşit, solunum yolu enfeksiyonları gibi hastalıklardır.
Öksürüğe Neden Olan Unsurlar: Bir çok sebep öksürüğe neden olmaktadır, teşhis ve tedavi noktasında öksürüğün çeşidi ve sebepleri ciddi anlamda yardımcı olabilir. Öksürüğe neden olan unsurları kısaca şöyle sıralayabiliriz;
Enfeksiyonlar: Öksürük soğuk algınlığı, zatürre, boğmaca, ya da tüberküloz gibi solunum yolu enfeksiyonu sonucu olabilir. Bu durumlarda, akut öksürük, soğuk algınlığı kaynaklı olanlar 3 hafta boyunca sürebilir. Yetişkinlerde akciğer sorunları ve boğmaca yüzünden bu sure daha uzun ve sıkıntılı olabilir.
Solunum yolu enfeksiyonu temizlendikten sonra, kişi de postinfeksiyöz öksürük kalabilir ve genelde 8 hafta devam der. Genelde kuru öksürüktür ve balgam çıkmaz. Belirtileri göğüste sıkışma ve akciğerde kaşıntı hissidir. Bu öksürük genellikle hastalıktan sonra haftalarca devam edebilir.
Öksürüğün nedeni bu tür karpal tünel sendromu gibi tekrarlayan stres bozukluklarında gözlenen benzer inflamasyon olabilir. Öksürük tekrarlandıkça iltihap artar. Postinfeksiyöz öksürük genellikle geleneksel öksürük tedavilerine yanıt vermez. Tedavisi ancak iltihap ortadan kalkana kadar azaltıcı önlemlerdir. Alerji ve iltihabı azaltan ilaçlar alınarak öksürük bir nebze olsun azaltılmaya çalışılır.
Reaktif Hava Yolu/Solunum Yolu Rahatsızlıkları: Öksürük astım hastalarında yaygındır. Genelde kuru öksürük şeklinde kendisini gösterir ama alerjik astım hastalarında öksürük akıntıyla ve balgamla birlikte gerçekleşebilir. Astım hastalarında öksürükle birlikte balgamın gelmesi kısmen rahatlamayı sağlar, boğazda yutulduğunda gitmeyen kalın ve yapıştan balgamı çıkarmak için bilinçli öksürme de diğer bir öksürük çeşididir.
Yetişkin ve çocuklarda astım öksürme nedenlerinin başında gelir. Öksürük tek başına astım belirtisi olabilir fakat bunun yanında hırıltı, nefes darlığı, göğüs sıkışması diğer belirtileridir. Astım ve kronik bronşiti sigara dumanı ve sigara içmek de tetikler, haliyle arkasından sonu gelmez öksürük nöbetleri. Sigarayı bırakmak bile hastalığın tedavisine büyük katkıda bulunur.
Gastroözofageal Reflü: Kişilerde açıklanamayan öksürük bu hastalıkla da ilişkilendirilir. Midenin asidik içeriği yemek borusuna kadar geri geldiğinde oluşur. İnsanların yarısından fazlasında görülen, mide ekşimesi, ağızda ekşi tat, göğüs asit reflü hissi vardır. Tedavisinde Tedavisi, anti asit ilaçlar, cerrahi müdahaleler ve yaşam koşullarını değiştirmek içerir.
Hava Kirliliği: Hava kirliliği insan sağlığını ciddi anlamda etkiler. Evde soba, kömür, sigara dumanı, tahriş edici gazlar, kuru hava, parfüm kokuları solunum sistemini olumsuz yönde etkileyebilir. Hava kirliliği özellikle sorunum yolu hastalıklarından dolayı öksürme problemleri olanları ciddi anlamda etkiler.
Yabancı Cisim: Nefes borusuna yemek yerken veya bir şey içerken yabancı maddenin kaçması, bazı kişilerde boğazlarda ve solunum yollarındaki tahriş yüzünden sık sık karşılaşmak mümkün. Böylesi vakalarda öksürükle gelen nefes tıkanıklığı oluşur, basınçtan yüz şişer, gözler kızarır, hatta yaşlar akar. Buna boğaz kuruluğu da neden olabilmektedir.
Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim (ACE) İnhibitörleri:Anjiotensin dönüştüren enzim inhibitörleri, kardiyovasküler, diyabet, kalp, yüksek kan basıncı tedavilerinde kullanılırlar. Bazı araştırma sonuçlarına göre kullanan insanların %15-20 de öksürüğe neden olurlar. ACE inhibitörü kullanımı bırakma öksürüğü durdurmanın tek yoldur.
Psikojenik Öksürük: ‘‘alışkanlık öksürüğü” veya “tik öksürük”) her hangi bir neden olmadan meydana gelir. Bu durumlarda genelde duygusal ve psikolojik sorunlardan şüphelenilir. Ancak, diğer hastalıklar psikojenik öksürük teşhisi konulmadan önce tedavi edilmelidir. Psikojenik öksürük erişkinlere göre çocuklarda daha sık olduğu düşünülmektedir.
Diğer Nedenler: Öksürüğe ayrıca bronşektazi, kistik fibrozis, interstisyel akciğer hastalıkları ve sarkoidoz gibi akciğer dokusunu etkileyen koşullar neden olabilir. Öksürük, aynı zamanda iyi huylu veya kötü huylu tümörler, akciğer veya mediastinal kitleler tarafından tetiklenebilir. Sinirin tahrişi, dış kulak kanalı hastalıkları da öksürük neden olabilir. Kardiyovasküler hastalıklar, kalp yetmezliği, akciğer enfarktüsü ve aort anevrizması gibi hastalıklar da öksürükle ilişkilendirilir. Gece öksürüğü kalp, akciğer ödemi ile ilişkili olabilir.
Öksürük her zaman istem dışı değildir, sosyal ortamlarda kullanılabilir. Öksürük, gerilimi azaltmak veya dikkat çekmek için prikolojik nedenleden dolayı bilinçli şekilde yaygın şekilde kullanılır. Psikolojik gerilim, sosyal çatışma, savunmasız hissi oluştuğunda öksürük olabilir. Bu durum vücudun savunma sistemiyle alakalıdır. Öksürük, soğuk algınlığı belirtisi olabilir.
Komplikasyonlar : Öksürük kopmlikasyonları akut veya kronik olarak sınıflandırılır. Akut komplikasyonlar: uzun süreli ve şiddetli öksürme sonucu beyne giden kanın azalması sonucu bayılma,senkop, uykusuzluk,öksürük kaynaklı kusma, dahil subkonjonktival kanama veya rahim sorunları, kadınlarda göz kızarıklığı, kas ağrıları, kasık ağrıları, yorulma kırılganlık gibi komplikasyonlara sebep olmaktadır.
Patofizyoloji: Öksürük psikolojik faktörlerin içerdiği genel sağlık sorunu olarak görülür.Sağlıklı bireyler için koruyucu reflekstir.
Teşhisi: Öksürüğün sebebini belirlemek, açık ve gizli nedenlerinin ortaya çıkarılmasıyla başlanmalıdır. Eğer açık sebepleri teşhis edilirse gerekli sağlık önlemleri alınır ve devam etmesi durumunda belirli olmayan sebeplere yönelinir. Öksürüğün sebebini belirlemek için röntgen, MR yapılabilir veya solunum testi yapılabilir.
Öksürüğün Tedavisi: ‘‘Çocuklarda öksürük tedavisi altta yatan nedene göre belirlenmelidir. Çocuklarda öksürük hiçbir tedavi olmadan %50’i 10 günde, %90 25 günde kendiliğinden gitmektedir’’(1,2,3,).
Amerikan Pediatri Akademisine göre öksürük semptomlarını hafifletmek için öksürük şurubu kullanımı az kanıt tarafından desteklenir ve bu nedenle çocuklarda öksürük belirtilerini tedavi etmek için şurup tavsiye edilmez (4). ‘‘Balın çocuk öksürüğü tedavisinde şurup ve benzeri tedavi metotlardan daha etkili olduğuna dair çok daha fazla kanıt vardır’’ (5,6). ‘‘Astım, bronşit gibi hastalıklardan dolayı oluşan kronik öksürüğü gidermek için antibiyotik çocuklarda denenebilir’’ (7, 8).
Alıntılar ve Kaynaklar
- Duration of symptoms of respiratory tract infections in children: systematic review
- Duration of symptoms of respiratory tract infections in children
- Cough in the pediatric population.
- Honey for acute cough in children
- Cough in the Pediatric Population
- Простыл ребенок! Что делать и чем лечить простуду у детей?
Sağlık ve sağlıklı yaşam konusunda yazılı basın, dergi ve online platformlarda yüzlerce makalesi bulunan editörümüz Ayşe Özgün 2014 yılından itibaren sağlık makaleleri yayınlamaktadır.
Henüz yorum yazılmamış.