Yüksek Tansiyon Nedenleri, Tedavisi

Yüksek Tansiyon veya Hipertansiyon Dünya ve Türkiye’de en sık karşılaşılan hastalıkların başında gelir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ülkemizde en sık karşılaşılan hastalıklar arasında 2. Sırada yer almaktadır.

Yüksek tansiyon (Hiper tansiyon), koroner kalp hastalığı, kalp yetmezliği, felç, böbrek yetmezliği benzeri ciddi sağlık sorunların yol açabilecek ciddi hastalıktır (1).

Yüksek tansiyon belirli yaşlardan itibaren tedavi edilmediği sürece giderek artan sinyaller vermeye başlar ama yıllarca yüksek tansiyonun farkına bile varmadan yaşayabilirsiniz.

Hipertansiyon genellikle uzun yıllar süren gelişime sahiptir ve neredeyse bütün yaş gruplarını etkileyebilir (2).

Yüksek Tansiyonun Belirtileri Nelerdir?

Yüksek tansiyonun en tehlikeli yönlerinden birisi varlığından haberdar olmamanız dır. Yaklaşık olarak her üç kişiden birisi kendisinde hipertansiyon olduğunu bilmeden yaşamına devam eder (3). Kan basıncının yüksek olup olmadığını bilmenin tek çaresi düzenli kontrol yaptırmaktan geçer. Şayet ailenizde yüksek tansiyon hastası varsa kan basıncını ölçtürmeniz önemlidir.

Kan basıncının yüksek olmasını gösteren bazı belirtiler vardır, kronik şekilde bu belirtiler devam ediyorsa doktor kontrolü öneririz. Yüksek tansiyon belirtileri şunlardır;

Şiddetli Baş Ağrısı,
Yorgunluk Hissi,
Görme Problemleri,
Göğüz Ağrısı,
Nefes Alma Zorluğu,
Kalp Atışlarında Düzensizlik,
İdrardan kan Gelmesi veya Kanlı İdrar,
Ağrının Göğüs, Kulak veya Boyuna Vurması,
Burun Kanaması,
Nefes Darlığı,
Çift veya Bulanık Görme,

Gebelik Dönemi:Hamilelik döneminde yüksek tansiyon ihtimaline karşı kan basıncı sürekli kontrol altında olmalıdır.

Gebelik döneminde kan basıncını düzenli şekilde izlemek gebeliğe bağlı hipertansiyon gelişme riskini azaltır (4).

Gebelik döneminde kan basıncı kontrolünü yaptırmak, plasenta olarak adlandırılan ve anne ile bebeğin dolaşım sistemini birbirinden ayıran organ sağlığı için hayati önem taşır (5).

Yukarıda sırlanan belirtileri kendinizde görüyorsanız mutlaka doktor kontrolünden geçmelisiniz.

Yüksek Tansiyon Nedenleri

Yüksek tansiyon nedenleri hakkında detaylı bilgilere geçmeden önce, yüksek tansiyon çeşitleri nelerdir inceleyelim. Yüksek tansiyon çeşitleri ikiye ayrılır;

Birincil (Esansiyel) Hipertansiyon: Birincil veya esansiyel yüksek tansiyonun neden olduğu kan basıncının nedeni yetişkinlerde genelde bilinmez. Bu tür yüksek tansiyon çeşitleri uzun süreli, yıllara dayanan gelişim eğilimlidir (6).

İkincil Hiper Tansiyon: Bu tür yüksek tansiyon çeşitlerinin altında yatan diğer sebepler vardır. İkincil denilen yüksek tansiyon aniden ortaya çıkar ve birincil yüksek tansiyondan daha fazla kan basıncı eğilimidir. Bazı ilaç kullanımları da bu hipertasniyon türünü tetikleyebilir.

Obstrüktif Uyku Apnesi,
Böbrek Problemleri,
Böbreküstü Bezi Tümörleri,
Tiroid Problemleri,
Kan Damarlarındaki Kusur veya Hastalıklar,
Doğum Kontrol Hapları,
Bazı İlaçlar,
Aşı Miktarda Ağrı Kesici Alımı,
Soğuk Algınlığı İlaçları,
Uyuşturucu Kullanımı,
Aşırı Sigara,
Aşı Alkol Tüketimi.

Yüksek Tansiyon Risk Faktörleri

Yüksek tansiyon risk faktörleri oldukça fazladır. Eğer şimdiye kadar sıraladığımız hipertansiyon belirtileri ve sebepleri çerçevesinde risk faktörlerini karşılaştırırsanız tansiyon resmini daha iyi görme imkanınız olabilir.

Yaş: Yaş arttıkça tansiyon riski artar. 45 yalarında daha sık görülmektedir, özellikle erkekler daha fazla maruz kalırlar. Kadınlarda ise 65 yaşından sonra hipertansiyon daha fazla görülmektedir.
Irk: Hipertansiyon özellikle siyahlarda daha erken yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte tansiyondan kaynaklanan, inme, felç, böbrek yetmezliği ve kalp krizi gibi hastalıklar beyazlardan çok siyahlarda görülür.
Ailer/Irsi: Tansiyon hastalığı kalıtsal/ırsi olabilmektedir. Ailede geçmişte benzer hastalar varsa gelecek nesillerin de yakalanma riski vardır.
Kilo: Aşırı kilo ve obezite hastalığı tetikler. Aşırı kilolu kişilerde, zayıf olan kişilerden daha fazla görülmektedir.
Hareketsizlik: Her şeyden önce hareketsiz insanlar obezite eğilimlidir. Hareketsiz kişilerde kalp yüksek hız eğilimlidir, böylece ana arterler üzerinde baskıya neden olur.
Sigara İçmek: Sigara içmek kan basıncının yükselmesine neden olur, böylece tansiyonu tetikler. Aşırı sigara içmek sorunu daha fazla arttırır. Sadece sigara dumanına maruz kalmak bile tehlikelidir.
Aşırı Tuz Tüketimi: Tuz bol miktarda sodyum içermektedir, aşırı tuz tüketimi ise böylece kan basıncını arttırır.
Potasyum Eksikliği: Potasyum hücrelerde sodyum miktarını dengelemeye yardımcı olur. Eğer yeterinde potasyum alınmazsa , hücrelerde sodyum miktarı artar ve tansiyonu aşırı sodyum tetikler.
Düşük D Vitamini: Vücutta D vitaminin az olması, hipertansiyonu olumsuz etkiler. D vitamini tansiyonu etkileyen böbreklerdeki enzimleri dengeler.
Aşırı Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi kalbe zarar verir. Kadınlarda bir duble, erkeklerde iki dubleden fazla alkol tüketimi hipertasniyonu tetikler.

Eğer alkolü bırakamıyorsanız mutlaka azaltmalısınız, yaş ilerledikçe alkolden kaynaklanabilecek tansiyon problemleri artma eğilimi gösterir.

Stres: Aşırı gerilme/stres kan basıncının geçici yükselmesine neden olabilir. Stres esnasında daha fazla yemek, alkol almak, sigara tüketmek sorunu iyice arttırır (7).
Kronik Hastalıklar: Böbrek hastalıkları, şeker hastalığı, uyku apnesi gibi bazı hastalıklar tansiyonu olumsuz yönde etkileyerek, riski arttırır.
Gebelik: Bazen hamilelik, yüksek tansiyona neden olabilir.

Her ne kadar tansiyon hastalığı yetişkinlerde görünse de çocuklar da hipertansiyona maruz kalmaktadırlar. Bazı çocuklarda yüksek tansiyon böbrek ve kalp hastalıklarından kaynaklanmaktadır. Fakat, günümüzde çocukların yaşam tarzları, obezite ve hareketsizlik, kötü alışkanlıklara dayalı tansiyon sorunları meydana gelmektedir.

Tansiyon Teşhis ve Tedavisi

Eğer yüksek kan basıncı sorunu, hipertansiyon, yüksek tansiyon sorunları yaşadığınızı düşünüyorsanız aile hekiminizden randevu alarak kontrol olmalısınız. Tansiyon hastalığının tedavisi, erken teşhis edilmesi durumunda daha kolay olur.

Tansiyon tedavisine erken başlamak aynı zamanda tansiyon kaynaklı diğer hastalıklara yakalanma riskini azaltır.

Kan basıncını kontrolü için doktorunuzla randevuya gitmeden önce bazı hazırlıklar yapmanızı öneririz. Kısa kollu gömlek giyin, kan basıncı testinden önce kafeinli yiyecek ve içeceklerden kaçının, alkol ve sigara tüketmeyin. Kan basıncı testinden önce tuvalet ihtiyacınızı görebilirsiniz.

Eğer soğuk algınlığı, ağrı kesici, antidepresan, doğum kontrol hapları veya diğer benzeri ilaçlar kullanıyorsanız doktorunuza bu tür ilaçları da getirerek tansiyonuzu yükseltip yükseltmediklerini sorarak öğrenebilirsiniz. Bunun yanında takviye ilaçlar alıyorsanız bunları da getirin.

Randevunuzun verimli geçmesi, teşhisin kolaylaşması içi bunların yanında yaşadığınız sorunları doktorunuza doğru aktarma noktasına hazırlık yapmanızı öneririz.

Neler Yapabilirsiniz: Tansiyon konusunda karşılaştığınız belirtileri bir kağıda yazabilirsiniz. Eğer varsa diğer hastalıklarınızı listeye yazın. Göğüs ağrısı, nefes dolarlığı varsa bu hastalıkları da ekleyin.

Yüksek tansiyona neden olabilecek, kalp hastalığı, felç, diyabet, stres, depresyon gibi durumlar olmuşsa bunları da mutlaka listenize ekleyin. Özellikle stresle alakalı sorunları kesinlikle yazmayı ihmal etmeyin.

Aldığınız ilaç ve vitamin takviyesi listesini hazırlayın.

Mümkünse doktorunuzla randevunuz’da yanınıza aileden birisini alın, çünkü doktorun söyledikleri aklınızda kalmayabilir. Yanınızda getireceğiniz kişi, sizin kaçırdığınız, anlamadığınız veya unuttuğunuz bilgileri hatırlama konusunda yardımcı olabilir.

Doktorunuzun zamanının kısıtlı olabileceğini unutmayın ve bu yüzden önceden size sorabileceği soruların bir listesini hazırlayın ve daha o sormadan siz anlatın ve aynı şekilde doktorunuza soracağınız soruları hazırlayın. Doktorunuza yüksek tansiyonla ilgili şu soruları sorabilirsiniz:

Tansiyon kontrolü için hangi tahliller yapılmalı?
Tansiyon için her hangi bir ilaç kullanılacak mı?
Yüksek tansiyon testinde ilaç kullanıyor mu, yan etkileri var mı?
Tansiyon hastası olarak hangi gıdaları tüketebilirim ve hangilerinden kaçınmalıyım?
Tansiyon hastaları hangi fiziksel aktiviteleri yapabilirler?
Kan basıncını ne kadar sıklıkla kontrol ettirmek gerekir?
Evde kan basıncını kontrol edebilirmiyim?
Tansiyon için önerdiğiniz en önemli şeyler nelerdir?
Diğer hastalıklar hipertansiyona etki ediyorsa, ne yapmalıyım?
Kaçınmam gereken şeyler nelerdir?
Uzman doktorlar görüşme imkanım var mı?
Benim tansiyon hastalığım için önerdiğiniz ilaçlar nelerdir?
Benim tansiyon hastalığım için basılı broşür veya bilgilendirici bir rehber var mı?
Hastalık hakkında daha fazla bilgi edinebileceğim bir websitesi var tavsiye eder misiniz?

Bu soruların yanında kendi sorularınızı da sorabilirsiniz. Randevu sırasında doktorunuza soru sorarak hastalık ve kendi sağlık koşullarınız hakkında maksimum bilgi almaya çalışın.

Aynı Şekilde Doktorunuza Size Bazı Sorular Sorabilir: Doktorunuz randevu esnasında bir dizi sorular sorabilir, bu sorulara önceden hazırlıklı olmanızda fayda var.

Bu sorular;

Yüksek kolesterol, yüksek tansiyon ve ailede kalp hastalı olan kişiler var mı, bu hastalıklar sizde var mı?
Diyet ve egzersiz alışkanlıklarınız?
Alkol alıyor musunuz? Alıyorsanız bir haftada ne kadar alıyorsunuz?
Sigara kullanıyor musunuz?
En son kan basıncı testi ne zaman yaptırdınız? Sonuçlar ne çıktı?

Doktor kontrolünden önce bazı önlemler alarak tansiyonu dengelemek sizin elinizde, örneğin yaşam tarzınızı değiştirmek, stresten uzak durmak, sigara ve alkolü bırakmak, daha aktif ve sağlıklı yaşam tarzına geçmek gibi.

Yüksek Tansiyon Tedavisi

Yaşam tarzınızı değiştirerek hipertansiyonla ilgili ilk önlemleri almaya başlayabilirsiniz. Bunun yanında doktorunuz size az tuz tüketmeyi, egzersiz yapmayı, yemenize dikkat etmenizi ve sigarayı bırakmanızı tavsiye edecektir. Fakat, bazı durumlarda yaşam tarzınızı değiştirmeniz bile yetmeyebilir.

Sağlıklı diyet ve egzersizlerin dışında doktorunuz kan basıncını düşürmek için bazı ilaçlar önerebilir. Bu ilaçları tansiyon tedavisi adına kısa süreli veya ömür boyu kullanmanız gerekebilir.

Tansiyon tedavisi süreciniz sizin kişisel sağlık koşullarınıza bağlı olarak değişebilir.

Yaşa Göre Tansiyon Değerleri

Tansiyon tedavisi boyunca tansiyonuzu sürekli kontrole derek, değerleri gerekirse not etmelisiniz.

Yaşa göre tansiyon değeri kişilerin sağlık duruma göre değişebilir ama sağlıklı değerler şöyledir;

Bebekler 90 – 60 mmhg

1 – 10 yaş arası 100 – 70 mmhg

10 – 18 yaş arası 110 – 73 mmhg

18 – 35 yaş arası 120 – 75 mmhg

35 – 50 yaş arası 130 – 80 mmhg

50 – 70 yaş arası 140 – 85 mmhg

70 – 90 yaş arası 150 – 87 mmhg

Aynı şekilde yaşa göre sağlıklı nabız değerlerini şöyle sıralayabiliriz.

0 – 1 yaş arası 60 saniyedeki kalp atışı 120 – 140 ,

1 – 3 yaş arası 60 saniyedeki kalp atışı 90 – 120 ,

3 – 7 yaş arası 60 saniyedeki kalp atışı 90 – 100 ,

7 – 20 yaş arası 60 saniyedeki kalp atışı 80 – 90 ,

20 yaşını aşmış insanlarda 60 saniyede 60 – 80 ,

Tansiyon tedavisi boyunca hedeflenen oranlar yaşlara göre söyledir.

Sağlıklı 60 yaş ve üstü yetişkinler için 150/90 mmHg altında,
Sağlıklı 60 yaş altı yetişkin gençler için 140/90 mmHg altında,
Eğer kronik böbrek, kroroner veya koroner arter hastasıysanız 140/90 mmHg ‘nin altı hedeflenir ve sağlıklı sayılır.

Hipertansiyon kesinlikle dikkate dilmesi gereken hastalıkların başında gelir, bu yüzden kesinlikle doktor kontrolünde tedavi edilmesi gerekir. Kulaktan duyma yöntemlerden mutlaka kaçınılmalıdır.

Hipertansiyon tedavisi kişinin yaşında, sağlık koşullarına bağlı olarak değişebilir. Bundan dolayı başka hastada uygulanan bir tedavi yöntemi veya tavsiye edilen ilaçlar size zararlı olabilir.

Hipertansiyon teşhis ve tedavisi mutlaka sağlık uzmanı kontrolünde yürütülmelidir.

Yüksek Tansiyon Tedavisinde Kullanılan İlaçlar

Birçok hastalıkta olduğu gibi tansiyon tedavisinde de bazı ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçlar hakkında fazla detaya girmeyeceğiz ama hastaların ön bilgi edinecekleri bazı bilgiler paylaşacağız.

Tiyazid diüretikler: Diüretikler, bünyedeki idrar hacmi ve hızını arttırmak için kullanılan ilaçlar grubuna girer. Yüksek tansiyon ilacı olarak kullanılan bu ilaçlar böbrekler üzerindeki hareketi arttırarak idrar çıkışını arttırır.

Kısaca vücutta sodyum ve su itrahını arttırmaya yardımcı olmaktadır. Eğer bu ilacı hipertansiyon tedavisinde kullanmak zorunda kalırsanız kesinlikle doktorun belirlediği miktar ve aralıklarda almalısınız.

Beta Blokerler: Hipertansiyon tedavisinde kullanılan diğer bir ilaç beta blokerler kalbin iş yükünü azaltarak kan damarlarını açar.

Beta Blokerler genelde diğer tansiyon ilaçlarıyla kombine halinde kullanılmaktadır. Bazı durumlarda tek başlarına tedavi amaçlı kullanılması işe yaramayabilir.

Renin İnhibitörler: Aliskiren renin üretimini yavaşlatarak, böbrekler tarafından üretilen bir çeşit enzim, tansiyonu arttırmaya neden olan kimyasal adımlardan oluşan bir zinciri başlatır.

Tekturna işlemi, retinin üretim yeteneğini azaltarak etki sağlar. İnme gibi ciddi komplikasyon riski taşımasından, aliskiren, ACE inhibitörleri veya ARB ile birlikte alınmamalıdır.

Şayet istenilen sonuç alınamıyorsa doktor tavsiyesiyle diğer ilaç kombinasyonlarıyla kullanılır.

Hipertansiyon Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Evde Bakım

Doktor kontrolünde tedavi olmanızın yanında yaşam tarzınızda birtakım değişiklikler yapmanız şeker tedavisine katkıda bulunacaktır. Doktor tavsiyesiyle birlikte hayatınıza yapmanız gereken bazı değişiklikler listesini şu şekilde sıralayabiliriz:

Sağlıklı Gıdalar Tüketin: Sağlıklı beslenme hipertansiyon tedavisinde alabileceğiniz önlemlerin başında gelir. Meyve, sebze, kepekli tahıllar, kümes hayvanları, balık ve az yağlı süt ürünleri tansiyon tedavisine yardımcı olabilir (8).

Tuz Miktarını Azaltın: Tuz hipertansiyonu olumsuz etkiler, kan basıncını tetikler. Bu yüzden tansiyon tedavisi sürecinde mutlaka tuz tüketimini azaltmalısınız.

Günlük, 1500 miligram (mg) tuz tüketimi 51 yaş üzeri, kronik böbrek yetmezliği hastaları, hipertansiyon ve diyabet hastaları için uygun/sağlıklı miktardır (9).

Fakat, bunun aksine sağlıklı insanlar günlük yaklaşık 2.300 mg tuz tüketebilirler (10). Bundan dolayı yemek maslarından tansiyon hastaları tuzları kaldırmalıdırlar. Mümkün mertebe tuz tüketimi azaltmalıdırlar.

Kiloyu Koruyun: Hipertansiyon tedavisi kilo ilişkisi birbirine oldukça yakındır. Tansiyon tedavisi sürecinde kilonuzu sağlıklı seviyede tutmaya çalışmalısınız. Eğer aşırı kilolu iseniz fiziki yapınıza göre gerekirse kilo vermelisiniz.

Fiziki Aktiviteyi Arttırın: Tedavi boyunca fiziki aktiviteyi arttırın. Düzenli fiziki aktivite hipertansiyon tedavisine iyi geldiği gibi, diğer sağlık sorunlarına yakalanma riskini azaltır.

Haftada en azından 150 dakika aerobik aktiviteler yapın, Bunun yanında günlük yoğun kas güçlendirme egzersizleri yapmayı hedefleyin.

Alkolü Bırakın: Sağlık uzmanları alkol tüketiminin tedaviyi olumsuz yönde etkilediği noktasında hemfikirler. Bazı sağlık uzmanları alkol tüketiminin azaltılmasını savunurken, bazıları tamamen bırakılmasını savunuyorlar.

Biz tedaviyi olumsuz etkileyen alkolün tamamen bırakılmasını öneriyoruz, sonuçta sağlığımızdan önemli değil.

Sigarayı Bırakın: Neredeyse bütün hastalıkların tedavisini olumsuz etkileyen ve hastalıkların anası sigarayı mutlaka bırakmalısınız. Damarlara zarar veren sigara aynı zamanda kan basıncı dengesini bozarak hipertansiyona olumsuz etkide bulunur. Bütün bu nedenler sigarayı bırakmak için yeterl sebep.

Strese Dikkat: Tedavi boyunca stresten uzak durmaya çalışın. Strese karşı kas ve sinir gevşetici bitkisel ilaçlar yanında, bazı nefes alma teknikleri ve meditasyonlar deneyin.

Kan Basıncını Evde İzleyin: Tedavi boyunca kan basıncını takip etmek hayati önem taşır. Bu işlem bütün ömrünüzü kapsayabilir, bundan dolayı mutlaka kendinizi bu işleme alıştırın.

Kan basıncını evde kontrol etmeniz size ayrıca tedavi sürecinde daha az hastaneye ve doktor gitmemenizi sağlar. Kan basıncınızda ki değişiklikleri görmeniz önceden tıbbi önlem almayı kolaylaştırır.

Gebelik Esnasında Kontrol: Yazının giriş kısmında gebelik esnasında geçici tansiyon sorunları olabileceğini yazmıştık. Bundan dolayı gebelik sürecinde düzenli şekilde kan basıncını kontrole ederek doktorunuzdan yapılması gerekenler noktasında fikir alın.

Sonuç

Günümüzde sık rastlanan hastalıkların başında olmasının nedenleri arasında gelişen teknolojiyle birlikte insanların yalnızlaşması ve sorun sorunların artması gösterilmektedir. Sağlıklı yaşam için doktorların sürekli ”stresten uzak durun” uyarısı tansiyon için de geçerli, aynı zamanda çok önemli.

Hipertansiyon hastalığının diğer hastalıklarda olduğu gibi bir alt yapısı vardır. Bundan dolayı yaş ilerlemeden stres konusuna önem verilmesi gerektiğini görüyoruz. Yapılan araştırmalar sorunlara karşı direnci az olan ve takıntılı insanlarda daha fazla görüldüğünü ortaya koymaktadır.

Bütün bu ve yukarıda anlattığımız faktörleri göz önünde bulundurarak her ne kadar tedavisi kısmen mümkün olsa da bu hastalığa yakalanmamaya çalışılması gerektiğini görüyoruz.

Ayşe Özgün

Sağlık ve sağlıklı yaşam konusunda yazılı basın, dergi ve online platformlarda yüzlerce makalesi bulunan editörümüz Ayşe Özgün 2014 yılından itibaren sağlık makaleleri yayınlamaktadır.